Hướng dẫn tháo động cơ bước chi tiết và an toàn nhất

Tác giả: ChungTu

Cập nhật lúc: 30/09/2025

Tháo động cơ bước đúng cách là một kỹ năng quan trọng đối với bất kỳ kỹ thuật viên nào làm việc trong lĩnh vực tự động hóa và cơ khí chính xác. Việc thực hiện sai quy trình không chỉ gây hư hỏng các chi tiết bên trong mà còn có thể ảnh hưởng đến toàn bộ hệ thống máy móc. Một quy trình tháo lắp chuẩn mực giúp đảm bảo an toàn, dễ dàng xác định lỗi, tiến hành bảo dưỡng và lắp ráp lại một cách chính xác, kéo dài tuổi thọ của động cơ điện.

Công tác chuẩn bị kỹ lưỡng là bước đầu tiên và quan trọng nhất, quyết định đến 50% sự thành công của quá trình tháo lắp. Đừng bỏ qua giai đoạn này để tránh những sai sót không đáng có.

Để quá trình tháo động cơ bước (step motor) diễn ra thuận lợi, bạn cần chuẩn bị đầy đủ các dụng cụ chuyên dụng sau:

Bộ cờ lê, tuốc nơ vít với nhiều kích cỡ khác nhau.
Dụng cụ cảo chuyên dụng để tháo vòng bi, puly.
Búa cao su để tránh làm biến dạng các chi tiết.
Đồng hồ vạn năng (VOM) để kiểm tra các cuộn dây.
Dung dịch tẩy rửa chuyên dụng, khăn sạch và chổi quét.
Dầu bôi trơn hoặc mỡ chịu nhiệt cho vòng bi.
Bút đánh dấu không xóa hoặc băng keo giấy để ghi chú vị trí các bộ phận.
Hộp đựng để phân loại và bảo quản các chi tiết nhỏ như ốc vít, vòng đệm.

Việc sử dụng đúng dụng cụ không chỉ giúp thao tác dễ dàng mà còn bảo vệ các linh kiện của động cơ điện (motor điện) khỏi trầy xước hay hư hỏng.

Trước khi bắt đầu, hãy kiểm tra tổng quan tình trạng bên ngoài của mô tơ điện. Ghi nhận lại các dấu hiệu bất thường như vết nứt, móp méo hay dấu hiệu quá nhiệt. Đảm bảo khu vực làm việc phải sạch sẽ, đủ ánh sáng và thông thoáng. Một không gian làm việc gọn gàng sẽ giúp bạn không làm thất lạc các chi tiết nhỏ.

An toàn lao động luôn là ưu tiên hàng đầu. Hãy tuân thủ nghiêm ngặt các quy tắc sau:

Ngắt hoàn toàn nguồn điện cấp cho động cơ. Sử dụng khóa an toàn (lockout-tagout) nếu có thể để ngăn người khác vô tình bật nguồn.
Đeo găng tay bảo hộ và kính mắt để tránh dầu mỡ và các mảnh vụn.
Để động cơ nguội hoàn toàn trước khi tháo để tránh bị bỏng và sai lệch kích thước do giãn nở nhiệt.
Không hút thuốc hoặc sử dụng nguồn lửa gần khu vực làm việc, đặc biệt khi có sử dụng dung môi dễ cháy.

Bộ dụng cụ cần thiết để tháo động cơ bước an toàn và đúng kỹ thuật

Sau khi đã chuẩn bị đầy đủ, chúng ta tiến hành tháo động cơ theo các bước tuần tự và cẩn thận.

Đây là bước bắt buộc. Dùng đồng hồ vạn năng để chắc chắn rằng không còn điện áp trong các dây nối đến động cơ. Tháo các dây kết nối khỏi hộp đấu dây và đánh dấu lại để đảm bảo lắp đúng vị trí sau này.

Tháo rời các bộ phận phụ trợ kết nối với động cơ như puly, dây curoa, khớp nối, quạt làm mát và nắp che quạt. Hãy thực hiện nhẹ nhàng để không làm cong vênh các bộ phận này.

Nếu động cơ của bạn được tích hợp với hộp giảm tốc (hộp số giảm tốc) hoặc hệ thống có sử dụng dầu bôi trơn, hãy tiến hành xả sạch dầu. Đặt khay chứa bên dưới và mở nút xả dầu. Việc này giúp quá trình tháo lắp sạch sẽ hơn.

Đây là giai đoạn phức tạp nhất trong quy trình tháo động cơ bước. Cần sự tỉ mỉ cao.

Tháo các bu lông giữ hai mặt bích của động cơ. Dùng búa cao su gõ nhẹ đều xung quanh viền để tách các bộ phận ra.
Sau khi tháo được nắp trước, nhẹ nhàng rút rotor (phần quay) ra khỏi stator (phần tĩnh). Lưu ý: Rotor có từ tính rất mạnh, cần giữ chặt để tránh nó va đập vào thành stator gây trầy xước lớp cách điện của cuộn dây.
Sử dụng cảo chuyên dụng để tháo vòng bi (bạc đạn) ra khỏi trục rotor và nắp động cơ. Tránh dùng búa hoặc vật cứng đóng trực tiếp lên vòng bi.

Quá trình này đòi hỏi sự kiên nhẫn và chính xác. Nếu một chiếc động cơ điện công nghiệp bị hỏng nặng, việc tìm nơi bán động cơ điện uy tín để thay thế là cần thiết.

Trong suốt quá trình tháo, hãy dùng bút đánh dấu hoặc chụp ảnh lại vị trí của từng chi tiết, đặc biệt là thứ tự các vòng đệm, phe gài. Việc này cực kỳ quan trọng và sẽ giúp bạn tiết kiệm rất nhiều thời gian khi lắp ráp lại, đảm bảo động cơ hoạt động đúng như ban đầu.

Xả dầu bôi trơn trong hộp giảm tốc trước khi tiến hành tháo lắp động cơ

Để đảm bảo an toàn và tránh gây hư hỏng không đáng có cho chiếc mô tơ điện của bạn, hãy ghi nhớ những lưu ý kỹ thuật sau.

Khi động cơ hoạt động, nhiệt độ sẽ làm các chi tiết kim loại giãn nở. Việc tháo lắp lúc này có thể gây kẹt, khó tháo và làm biến dạng các bộ phận có độ chính xác cao như vòng bi, trục. Hãy luôn để động cơ nguội về nhiệt độ môi trường.

Việc sử dụng sai dụng cụ là nguyên nhân hàng đầu gây hỏng hóc. Ví dụ, dùng tuốc nơ vít để nạy hoặc búa sắt để đóng có thể làm mẻ, nứt hoặc cong vênh các chi tiết. Hãy đầu tư vào bộ dụng cụ chuyên dụng, đặc biệt là cảo vòng bi. Nhiều người tìm mua motor điện mới chỉ vì những hư hỏng nhỏ do tháo lắp sai cách.

Rotor của động cơ bước chứa nam châm vĩnh cửu có từ tính mạnh nhưng khá giòn. Một va đập mạnh có thể làm nứt hoặc giảm từ tính của nam châm, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu suất của motor điện 220v. Stator cũng cần được bảo vệ cẩn thận để không làm trầy xước lớp men cách điện của dây đồng.

Sau khi đã tháo rời các bộ phận, đây là cơ hội tốt để kiểm tra và bảo dưỡng toàn diện.

Dùng dung dịch tẩy rửa chuyên dụng và chổi mềm để làm sạch bụi bẩn, dầu mỡ cũ bám trên vỏ, stator, rotor và các chi tiết khác. Sau đó lau khô hoàn toàn. Không sử dụng các dung môi quá mạnh có thể làm hỏng lớp sơn hoặc men cách điện.

Kiểm tra kỹ lưỡng từng bộ phận:

Vòng bi: Xoay thử để kiểm tra độ rơ, tiếng kêu bất thường. Nếu có dấu hiệu này, cần thay mới.
Trục rotor: Kiểm tra độ cong, vênh, các vết xước.
Stator: Dùng đồng hồ VOM đo điện trở các cuộn dây để đảm bảo không bị chạm chập hay đứt mạch. Kiểm tra lớp men cách điện có bị bong tróc, cháy xém không.
Phớt chặn dầu: Kiểm tra độ đàn hồi, các vết nứt.

Nếu phát hiện bất kỳ linh kiện nào bị mòn hoặc hư hỏng, hãy thay thế bằng linh kiện mới, đúng chủng loại và chất lượng. Việc sử dụng các linh kiện kém chất lượng sẽ làm giảm tuổi thọ của động cơ điện giá rẻ và có thể gây ra những sự cố nghiêm trọng hơn. Đôi khi, giá motor mới không quá cao so với chi phí sửa chữa, bạn nên cân nhắc. Bạn có thể tìm nơi bán mô tơ điện để được tư vấn.

Đối với vòng bi mới hoặc vòng bi cũ còn tốt, hãy tra mỡ bôi trơn chịu nhiệt đúng chủng loại theo khuyến cáo của nhà sản xuất. Bảo quản các chi tiết đã được làm sạch ở nơi khô ráo, tránh bụi bẩn trong thời gian chờ lắp ráp.

Bảo quản các chi tiết động cơ điện ở nơi khô ráo, sạch sẽ trước khi lắp ráp lại

Quá trình lắp ráp lại cũng quan trọng không kém việc tháo ra. Hãy thực hiện ngược lại các bước đã tháo và tuân thủ các nguyên tắc sau.

Dựa vào các dấu đã ghi chú trước đó để lắp các chi tiết vào đúng vị trí và đúng chiều. Việc lắp sai có thể khiến động cơ không hoạt động hoặc hoạt động sai, gây hư hỏng nặng.

Siết các bu lông, ốc vít với lực vừa đủ và đều tay theo thứ tự chéo. Siết quá chặt có thể làm biến dạng nắp hoặc vỏ động cơ, trong khi siết quá lỏng sẽ gây rung động và lỏng lẻo khi vận hành. Nếu có tài liệu kỹ thuật, hãy dùng cờ lê lực để siết đúng mô-men xoắn quy định.

Sau khi lắp ráp xong, hãy xoay trục động cơ bằng tay để kiểm tra xem có bị kẹt hay không. Sau đó, kết nối nguồn điện và cho động cơ chạy thử ở chế độ không tải. Lắng nghe các tiếng động lạ và kiểm tra nhiệt độ của động cơ. Nếu mọi thứ ổn định, bạn có thể lắp động cơ vào hệ thống và cho chạy thử với tải.

Nếu bạn đang tìm mua mô tơ điện hoặc cần tư vấn về các loại motor điện tốt nhất, hãy liên hệ với các nhà cung cấp uy tín. Các sản phẩm động cơ điện nhập khẩu thường có chất lượng và độ bền cao hơn.

Làm thế nào để không làm hỏng động cơ khi tháo?

Để tránh hỏng động cơ, bạn cần sử dụng đúng dụng cụ chuyên dụng (đặc biệt là cảo vòng bi), không dùng lực quá mạnh hoặc va đập, không tháo khi động cơ còn nóng, và bảo vệ rotor khỏi va chạm với stator.

Dụng cụ không thể thiếu khi tháo động cơ?

Những dụng cụ quan trọng nhất bao gồm bộ cờ lê/tuốc nơ vít, cảo vòng bi, búa cao su, đồng hồ vạn năng và bút đánh dấu. Việc thiếu các dụng cụ này, đặc biệt là cảo, có thể gây hư hỏng nghiêm trọng.

Cách xử lý chi tiết bị mòn, hỏng?

Đối với các chi tiết bị mòn hoặc hỏng như vòng bi, phốt dầu, bạn nên thay thế bằng linh kiện mới, chính hãng hoặc có chất lượng tương đương. Không nên tái sử dụng các bộ phận đã quá giới hạn tuổi thọ vì chúng sẽ ảnh hưởng đến toàn bộ động cơ.

Bao lâu nên bảo dưỡng động cơ một lần?

Thời gian bảo dưỡng phụ thuộc vào môi trường và cường độ làm việc. Thông thường, nên kiểm tra và bảo dưỡng định kỳ mỗi 6 tháng đến 1 năm. Đối với các môi trường khắc nghiệt (nhiều bụi, ẩm ướt), cần kiểm tra thường xuyên hơn. Nhiều khách hàng lựa chọn mua motor mới thay vì bảo dưỡng các mô tơ điện 220v đã quá cũ. Các cửa hàng bán motor điện luôn sẵn sàng tư vấn cho bạn. Nếu cần một chiếc motor điện pha 220v mới, hãy tìm hiểu kỹ trước khi quyết định.

Việc tháo động cơ bước đòi hỏi sự cẩn trọng, tuân thủ đúng quy trình và sử dụng dụng cụ phù hợp để tránh gây hư hỏng linh kiện. Thực hiện đúng hướng dẫn sẽ giúp bạn kiểm tra, bảo trì hoặc thay thế động cơ một cách hiệu quả và an toàn nhất. Nếu chưa có nhiều kinh nghiệm, bạn nên liên hệ đơn vị kỹ thuật chuyên nghiệp hoặc nhà cung cấp motor điện uy tín để được hỗ trợ